De realtime foto is genomen met SDO zonnesatelliet. Voor het gebruik van dit prachtige beeld danken wij de NASA en het Goddard Space Flight Center. Klikt u eens op de link om meer over onze Zon te leren op de prachtige website van de SDO.

Het weer in de ruimte; krijgen we Poollicht te zien?

Een leuk programma is hetgeen hier onder staat. Het beschrijft de Röntgenactiviteit van de Zon in 5 verschillende gradaties, en de status van het Aardmagnetisch veld in 3 verschillende gradaties. Beiden worden weliswaar dagelijks ververst, maar dat gebeurt niet altijd automatisch in uw browser. Voor gebruikers van Internet Explorer en Google Chrome: druk op F5 (beeld verversen). Gebruikers van Mozilla Firefox gebruiken Ctrl+r. Voor een uitgebreide uitleg van onderstaande termen (in het Engels) surft u naar Current Solar Data. Bron: NOAA.

Röntgenactiviteit: 

Geomagnetisch veld:

<< Klikt u vooral ook eens op de termen in de tabel voor meer uitleg

De planeten in mei / juni 2020

De kleine planeet Mercurius verschijnt voor het eerst aan de hemel op de avond van 11 mei. De planeet staat dan nog laag aan de hemel, maar dat verandert snel. Moeilijk op te sporen is hij zeker niet, want vanaf de eerste avond staat zijn magnitude op -1,6! Willen we de planeet waarnemen dan moeten we er wel even op wachten. De “langste dag” of andersom “de kortste nacht” staat immers voor de deur!
Mercurius is vanaf eerste avond te vinden op 3º hoogte tussen WNW en NW richting. Zoals meestal het geval is wint de kleine planeet snel aan hoogte. Kijken we naar de avond van 15 mei dan is zijn waarneembare tijd al opgelopen tot ruim een half uur! De hoogte boven de einder is op 15 mei iets meer dan 7º. Richten we de kijker op Mercurius dan zien we iets van een fase, maar dit zal beslist moeilijk waar te nemen zijn. Dit verandert wanneer de planeet zijn grootste O elongatie heeft bereikt. Dit is op 4 juni het geval. Mercurius staat deze middag/avond 23.6º ten O van de Zon.

Zoals gezegd: na de hierboven genoemde datum krijgen we te maken met mooie fasen van de planeet. Eerst krijgen we nog te maken met de passage langs de heldere planeet Venus. Op de avond van 21 mei staan beide planeten niet ver uit elkaar. Het is niet nodig om de richting te vermelden, want iemand die richting de WNW hemel kijkt zal ongetwijfeld beide planeten niet missen. Venus staat iets hoger dan Mercurius. Beide planeten verschillen wel behoorlijk in helderheid. De magnitude van Mercurius staat nog steeds op -0,6, terwijl Venus een magnitude heeft van -4,2. Venus is echter op haar retour, maar Mercurius klimt nog iets hoger aan de hemel. De daarop volgende avond, 22 mei, zien we dat Mercurius de heldere planeet heeft gepasseerd. De avond van 23 mei krijgen we nog te maken met een samenstand van een nog zeer jonge Maan. Op deze avond staat een zeer kleine maansikkel van slechts 1,2% net boven de horizon. De kans dat we iets van de Maan zien is echter klein en bovendien zal dit van zeer korte duur zijn. Is het deze avond helder dan is het zeker de moeite waard om even een verrekijker te nemen en te proberen of we ook iets van de Maan kunnen zien! De volgende avond vinden we de Maan op 11º hoogte. De fase van onze buur is dan wel iets toegenomen, maar onze kansen liggen vele malen hoger om de Maan in de kijker te vangen. Deze avond is van het maanoppervlak 4,42% verlicht. Nog steeds ideaal dus om langgerekte schaduwen van bergen en kraters te kunnen zien!

Mercurius is het langst waarneembaar op de avonden van 28, 29 en 30 mei. In totaal kunnen we dan 1 uur en 14 minuten van de planeet genieten. Na de grootste oostelijke elongatie gaat het ook weer snel bergafwaarts met de planeet. Na 4 juni wordt de waarneembare tijd snel minder. Mercurius verdwijnt van de avondhemel op 18 juni. Al met al een mooie zichtbaarheidsperiode!
 
Wilt u uitgebreid online genieten van de planeet Mercurius? Het is zo dat de NASA-ruimtesonde Messenger in 2011 in een baan om de planeet Mercurius is gebracht en een schat aan foto's en andere data naar de Aarde heeft gestuurd. Inmiddels bestaat Messenger niet meer; NASA heeft de Mercuriusverkenner op moeten geven doordat de brandstoftank van de sonde leeg was. Daardoor was het niet meer mogelijk om Messenger in een voldoende hoge baan te handhaven, en heeft het zwaartekrachtveld van Mercurius zijn tol geëist. Op 30 april 2015 om 19.26 UTC sloeg de sonde met een snelheid van ruim 14.000 km/u op Mercurius te pletter. Een geweldige planeetverkenningsmissie, die oorspronkelijk 1 jaar zou duren, heeft 4 jaar lang de harten van planeetliefhebbers sneller doen kloppen. Proficiat NASA !!

Zodra de Zon zich onder de einder heeft gewerkt is de heldere Venus al te zien. De meest interessante periode staat nu voor de deur. Kijken we bv op de avond van 10 mei dan vinden we de heldere planeet op een hoogte van ruim 22º aan de WNW hemel. Haar magnitude staat deze avond op -4,5 en dus een absoluut niet te missen object. Zelf totale leken kunnen de planeet snel aan de hemel vinden. Richten we een kijker op Venus dan zien we slechts een klein deel van haar oppervlak. Gezien vanuit onze aardse positie staat ruim 15% staat nog in het zonlicht. Het begint dus al een aardig sikkeltje te worden! Maar….. het wordt nog veel interessanter, want naarmate de dagen/avonden vorderen gaan we een steeds kleiner deel van haar oppervlak zien. Daarentegen wordt natuurlijk de waarneembare tijd van Venus steeds korter, want de planeet duikt snel richting de horizon.

De 12de mei is de laatste avond/nacht dat zij nog zichtbaar is tot na middernacht. De avond van de 15de levert een sikkeltje op van slechts 11% en vinden we haar nog op een hoogte van 18º aan de WNW hemel. De fase staat deze avond op bijna 11%. Geoefende waarnemers hebben het al in de gaten, want ook Mercurius gaat zich met de zaak bemoeien. Op de avond van de 20ste mei staan beide planeten al redelijk dicht bij elkaar aan de hemel. Venus heeft een magnitude van -4,3, terwijl Mercurius het moet doen met -0,7. De fase van Mercurius begint inmiddels ook vormen aan te nemen, maar Venus spant de kroon. Haar helderheid staat deze avond nog steeds op -4,3! Slechts 6,5% van haar oppervlak staat nog in het zonlicht. De hoogte boven de einder is nog ruim voldoende om de planeet met behulp van een telescoop waar te nemen.

Zoals eerder gezegd: Mercurius komt steeds dichter bij Venus te staan en op de avond van 21 mei zien we beide planeten op korte afstand van elkaar aan de WNW hemel. De eigenlijke passage vindt plaats tijdens de nacht, want de volgende avond zien we Mercurius op vrij korte afstand ten W van Venus staan. Het deel wat nog door de Zon wordt verlicht is net iets minder dan 5%. Ook Mercurius vertoont al een mooie fase. Van deze planeet staat deze avond 67% in het zonlicht.
De avond van 23 mei hebben we niet alleen Venus en Mercurius aan de hemel, maar ook nog eens een prachtige maansikkel. Wie deze avond de Maan in het beeldveld van de kijker weet te vangen ziet slechts 1,2%. Men moet waarschijnlijk de Maan opsporen met behulp van een verrekijker. Ook moeten we niet te lang wachten, want de Maan staat te trappelen om weer onder de einder te verdwijnen. De volgende avond zijn onze kansen veel beter. Mocht het op de avond van 24 mei helder zijn dan zien we een prachtige maansikkel ten ZO van beide planeten. Venus heeft een fase van slechts 3,5%. De fase van Mercurius staat op 62%, terwijl de Maan 4,4% van zijn oppervlak laat zien. Een zeer interessante avond dus!!!!!
Venus is zichtbaar tot 28 mei. Wie de planeet tijdens de laatste avonden van haar zichtbaarheidsperiode nog in de kijker weet te vangen ziet dat het venussikkeltje steeds kleiner en kleiner wordt. De planeet verdwijnt van de avondhemel op 28 mei en wordt opnieuw zichtbaar aan de vroege morgenhemel op 16 juni.

Venus is een moeilijk object voor telescopen. Vooral in de wat grotere spiegeltelescopen met een relatief korte brandpuntsafstand. Lenzenkijkers geven meestal een beter resultaat wat Venus betreft. Het gebruik van een blauwfilter is in vele gevallen een oplossing. Men kan echter ook een polariserend filter gebruiken. Die filteren ook een deel van het felle licht dat Venus weerkaatst van de Zon. Vanaf nu zien we dat het deel wat nog door de Zon wordt verlicht steeds kleiner worden. Aan het einde van de maand april zien we nog slechts 25%. Kijken we nog 10 dagen verder dan zien we nog net iets minder dan 16%. De mooie periode zit er dus aan te komen. Op de avond van 26 april staat er een prachtige Maan ten ZW van Venus. Van het maanoppervlak staat 12,4 % in het zonlicht, terwijl Venus haar oppervlak voor ruim 28% in het zonlicht staat.
Voorlopig blijft zij zichtbaar tot zelfs na middernacht!!

 

De Binnenplaneten

Wij willen iets vertellen over de zichtbaarheidgegevens van de binnenplaneten. Mercurius is een snelle wandelaar en doorloopt zijn baan om de Zon in 88 dagen. Daarom is de planeet gezamenlijk met de planeet Venus altijd kort zichtbaar en staan ze, met name Mercurius, altijd laag tot zeer laag aan de avond- of morgenhemel.

In onze berekeningen hebben we daarom ook gesteld dat de beide planeten, zowel Mercurius als Venus, zichtbaar zijn zodra de Zon zich 3º onder de horizon bevindt en de planeet 3º boven de horizon staat. Dit is weinig en heeft als resultaat dat we de beide planeten altijd moeten zoeken in avond of -ochtendschemering. Nu heeft Venus een grote helderheid zodat zij meestal probleemloos is te vinden. Haar magnitude is meestal rond de -4. Ze wordt niet voor niets avond- of Morgenster genoemd.

Mercurius daarentegen is niet alleen kleiner dan Venus, maar heeft ook een lagere magnitude. Venus bereikt een veel grotere hoogte boven de horizon en is daardoor ook langer zichtbaar. De maximale waarneembare tijd van Mercurius is (meestal) nooit meer dan 1 uur en 25 minuten. De maximale waarneembare tijd van Venus is veel langer en komt in sommige gevallen uit op meer dan 3½ uur.

Wanneer Mercurius of Venus binnen het zichtbaarheiddiagram valt tijdens de avonduren dan verplaatst de planeet zich snel richting het oosten. Dat wil zeggen dat de planeet zich vanuit een positie beweegt die bovenconjunctie wordt genoemd. De planeet bevindt zich op dat moment aan de andere kant van de Zon. Er kan op dat moment een rechte lijn worden getrokken vanaf de Aarde door de Zon en vervolgens richting Mercurius of Venus. Hier staat de Zon dus in het midden en is de afstand tot de planeet(vanaf de Aarde gerekend) het grootst!

Zodra de afstand tot de Zon voldoende is worden de binnenplaneten voor ons zichtbaar en zien we ze laag tot soms zeer laag boven de horizon. De beide binnenplaneten bewegen zich vervolgens steeds meer richting het oosten en bereiken op een gegeven moment een positie die het verst verwijderd is van de Zon. Dit punt wordt "grootste oostelijke elongatie" genoemd.

Wanneer een waarnemer rond deze positie een binnenplaneet in een telescoop weet te vangen zal hij/zij zien dat ongeveer 50% van het planeetoppervlak (gezien vanuit onze positie) door de Zon wordt verlicht. De planeet beweegt zich vervolgens vanuit het punt grootste oostelijke elongatie en wordt de afstand tussen de betreffende planeet en de Aarde steeds kleiner. De waarneembare tijd neemt af en de planeet staat steeds lager boven de einder. Vervolgens beweegt de binnenplaneet zich tussen de Aarde en de Zon door. Dit punt noemen we benedenconjunctie. Nu staat dus niet de Zon in het midden, maar de betreffende planeet. Het is vanzelfsprekend dat de afstand vanaf de Aarde gerekend tot de planeet op dat moment het kleinst is! Een binnenplaneet is dus op dat moment eveneens niet zichtbaar totdat zij weer voldoende afstand (aan de hemel) heeft bereikt en vervolgens over gaat in een ochtendzichtbaarheidperiode. De waarneembare tijd en hoogte boven de einder is in het begin weer gering, maar naarmate de planeet zich verder van de Zon beweegt wordt ook de hoogte boven de einder weer groter en de waarneembare tijd steeds langer. Dit gaat door totdat hij/zij het punt bereikt van "grootste westelijke elongatie". Kortom gezegd: Wanneer zijn de binnenplaneten voor ons als amateurs het meest interessant?

Voor amateurkijkers is het absoluut uitgesloten ook maar enig detail van zijn of haar oppervlak waar te nemen. Details gaat men pas zien bij het toepassen van astrofotografie. Wat blijft er dan over? Wel dat zijn de fasen waarin de planeten op een bepaald moment verkeren. De fasen zijn het meest interessant tijdens de avonduren na zijn of haar grootste oostelijke elongatie en tijdens de morgenuren voor zijn of haar g7ootste westelijke elongatie. Het is vanzelfsprekend dat tijdens de morgenuren de rollen zijn omgedraaid! Bedenk wel dat wanneer men Mercurius of Venus in de kijker heeft dat het beeld van de kijker is omgekeerd. Het lijkt dus alsof de verkeerde kant van de planeet verlicht wordt!
 

De Buitenplaneten:

Voor de zichtbaarheid van de buitenplaneten hebben we als regel dat de Zon zich 6º onder de horizon moet bevinden en de planeet 6º boven de einder moet staan. De buitenplaneten zijn veel langer zichtbaar dan de beide binnenplaneten. Hier hebben we niet te maken met boven- of beneden conjunctie of met grootste oostelijke of westelijke elongatie, maar juist met conjunctie of oppositie.

Wanneer een planeet in conjunctie is wil dat zeggen dat hij te dicht in de omgeving van de Zon staat zodat wij hem niet waar kunnen nemen. Het komt gewoon hier op neer dat er een rechte lijn kan worden getrokken vanaf de Aarde door de Zon richting de planeet. De afstand tot de Aarde is ook hier weer het grootst.

Alle buitenplaneten worden tijdens een bepaalde zichtbaarheidperiode altijd voor het eerst waargenomen aan de oostelijke hemel. Naarmate de tijd vordert neemt de hoogte boven de einder en de waarneembare tijd toe. Bovendien verschuift de tijd van opkomst steeds meer richting middernacht om vervolgens over te gaan in de avonduren. Wanneer de planeet opkomt terwijl de Zon ondergaat kunnen we stellen dat hij in oppositie is. Oppositie wil zeggen dat de afstand tussen een bepaalde planeet en de Aarde het kleinst is.  Er kan rond die tijd een rechte lijn worden getrokken van de planeet richting de Aarde en vervolgens naar de Zon. Door zijn oppositie lijkt de planeet ook helderder en groter dan gemiddeld. De betreffende planeet is uiteraard niet alleen tijdens de oppositieperiode zichtbaar, maar ook al enkele maanden ervoor en tot enkele maanden er na.

Vóór de oppositieperiode is de planeet vooral in de late nacht en vroege ochtend te zien, na de oppositieperiode is dat dan 's avonds en in de vroege nacht.
 

De overige planeten, Mars, Jupiter, Saturnus, en Neptunus vinden we allemaal aan de zeer vroege ochtendhemel. Mars vinden we rond de klok van 05h op een hoogte van 16º aan de ZO hemel. De morgen van 15 mei levert een mooie samenstand met de Maan op. Mars staat op een hoogte van ruim 11º en heeft een helderheid van 0,2. De Maan staat deze morgen op korte afstand ten ZO van Mars. Van het maanoppervlak staat bijna 45% in het zonlicht. Verder valt er weinig te melden wat de rode planeet betreft.


 

De waarneembare tijden van de reuzenplaneet verschuiven al behoorlijk richting de middernachtelijke uren. Ook wat Jupiter betreft valt er weinig nieuws te melden, behalve een samenstand met de Maan op de ochtend van 12 mei. Van het maanoppervlak staat bijna ¾ in het zonlicht. Verder zien we dat Jupiter de planeet Saturnus al behoorlijk dicht heeft genaderd. Er lijkt een passage aan te komen, maar eerst moet Jupiter zijn oppositielus voltooien. Jupiter is op 14 mei stationair en dat betekent dat hij zich vanaf die datum (schijnbaar) westwaarts gaat bewegen. Dit duurt tot 13 september. Een passage van Saturnus laat dus nog even op zich wachten. De reuzenplaneet is op 14 juli in oppositie!

Jupiter is, gezien vanaf de Zon, de vijfde planeet van het zonnestelsel en is ook de grootste planeet uit ons zonnestelsel. In tegenstelling tot de terrestrische planeten zoals Venus en Mars beschikt Jupiter niet over een vast oppervlak waardoor dit type van hemellichamen ook wel 'gasreuzen' of 'Joviaanse' planeten wordt genoemd.
Jupiter breekt op vlak van cijfers alle records en wordt door wetenschappers vaak als een 'mislukte ster' bestempeld. De functie van Jupiter in ons zonnestelsel wordt ook vaak onderschat doordat de werking van de zwaartekracht van de massa van deze reusachtige planeet de planetoïdengordel stabiliseert waardoor de Aarde minder kans loopt op een inslag van een planetoïde. In december 1973 werd deze planeet een eerste maal bezocht door de Amerikaanse Pioneer 10 ruimtesonde maar Jupiter haalde in 1994 alle internationale nieuwsberichten toen de planeet getroffen werd door 21 fragmenten van de komeet Shoemaker-Levy 9.
In totaal bezit Jupiter 79 manen, maar velen zijn uitermate klein en niet groter dan 1 tot enkele km in doorsnee. Wij amateurs moeten genoegen nemen met de 4 grootste. Deze eerder genoemde manen zijn uitstekend waar te nemen met kleine kijkers, dat wil zeggen als een klein sterretje! Er zijn geen details zichtbaar op deze manen! Alle overige manen zijn in de meeste amateurinstrumenten niet zichtbaar. Alle interessante bewegingen, zoals verduisteringen, overgangen, schaduw in- en uittredes vindt u op onze website. Mocht u meer informatie willen wat betreft alle Jupiter manen dan zijn die te vinden op de website van NASA: Solar System Exploration. Hier vindt u een lijst met alle gegevens van Jupiter manen. http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jupiter&Display=Sats

Saturnus:

Uit het zichtbaarheidsverhaal van Jupiter blijkt dat hij niet ver verwijderd is van Saturnus. Saturnus is op 11 mei stationair en begint dus ook aan zijn schijnbare westwaartse beweging. Deze schijnbare westwaartse beweging duurt voor Saturnus tot 29 september. De passage van Jupiter vindt pas plaats in december! Op de avond van 17 december is er een prachtige samenstand van beide planeten met de Maan!

Door de snelle rotatie en de `vloeibare` toestand van de planeet is de diameter aan de polen 10% kleiner dan aan de evenaar. Ze is niet zo heel veel kleiner dan Jupiter, maar heeft minder dan een derde van de massa. Het is overigens maar goed dat Saturnus een lagere massa heeft. Er is immers berekend dat een zonnestelsel met twee planeten van het formaat Jupiter niet stabiel zou zijn.

De Aarde past ruim 760 keer in Saturnus, maar de gasreus is slechts 95 keer zwaarder dan onze wereld van rots en steen. Van alle planeten uit ons zonnestelsel is Saturnus ongetwijfeld de mooiste om te observeren en hierdoor ook de meest gefotografeerde planeet. Saturnus is de zesde planeet, gezien vanaf de Zon, en deze gasreus was al gekend in de prehistorie. Met zijn equatoriale diameter van 120 536 kilometer is dit hemellichaam de tweede grootste planeet uit ons zonnestelsel. Leer via dit artikel alles over de prachtige planeet Saturnus.

Net als de andere gasreuzen heeft Saturnus ook verschillende grote manen waarvan Titan voor wetenschappers het meest interessant is aangezien dit de enige maan uit ons zonnestelsel is met een dichte atmosfeer. In de jaren '70 en '80 brachten de Pioneer 11, Voyager 1 en Voyager 2 ruimtesondes elk een bezoek aan deze planeet waardoor de mens voor het eerst een duidelijk beeld kreeg van de prachtige ringen en manen van Saturnus.

In 1997 werd vanaf de Cape Canaveral lanceerbasis in Florida de Amerikaans/Europese Cassini-Huygens ruimtesonde gelanceerd die in 2004 aankwam bij Saturnus. Op 15 september 2017 kwam er na 20 jaar een eind aan de missie van Cassini. De ruimtesonde was door haar brandstofvoorraad heen, waarna werd besloten Cassini gecontroleerd te laten neerstorten. Cassini verdampte op 15 september in de atmosfeer van Saturnus. Inmiddels was Cassini 294 keer om Saturnus heen gevlogen en had bijna een half miljoen foto's gemaakt.

 

Niet zichtbaar tot tenminste halverwege augustus.

De planeet Uranus is vanaf de zon gezien de zevende planeet in ons zonnestelsel en is tevens ook de derde grootste planeet. Uranus werd in 1781 toevallig ontdekt door de Engelse astronoom William Herschell die in het begin dacht dat hij een komeet ontdekt had maar na grondig onderzoek bleek het om een planeet te gaan en Herschell noemde deze planeet Georgium Sidus naar de Engelse koning George III.

De naam Uranus werd uiteindelijk in 1850 genomen als definitieve naam voor dit hemelobject omdat alle andere planeten uit ons zonnestelsel eveneens namen hebben die afkomstig zijn uit de mythologie. Tijdens de eerste waarnemingen van Uranus kwamen astronomen tot de vaststelling dat deze planeet 'knipperde' waaruit men later zou afleiden dat deze planeet, net als Saturnus, over een smal ringstelsel beschikt (11 smalle ringen). Uranus heeft een diameter van 51.118 kilometer en draait één maal in de 84 jaar om de zon. In iets meer dan 17 uur draait deze planeet om haar as en de gemiddelde afstand tot de zon bedraagt ongeveer 2 870 miljoen kilometer.
 

Niet zichtbaar tot tenminste halverwege augustus.
 

Van alle huidige planeten in ons zonnestelsel is Neptunus het verst verwijderd van de Zon. Deze blauwe gasreus werd genoemd naar de Romeinse god van de zee en werd in 1613 voor het eerst waargenomen door Galileo Galilei. Op 25 augustus 1989 vloog de Amerikaanse ruimtesonde Voyager 2 langs Neptunus waarna de foto’s er 246 minuten over deden om de Aarde te bereiken. Leer dankzij dit uitgebreid artikel alles over de planeet Neptunus.

In de atmosfeer van deze planeet werden de sterkste winden uit het zonnestelsel gemeten. Door zijn lange omlooptijd duurt één jaar op Neptunus ongeveer 164 aardse jaren. Deze vierde grootste planeet uit ons zonnestelsel beschikt net als Jupiter, Saturnus en Uranus ook over een eigen ringenstelsel en verschillende manen.