Regelmatig organiseert de Stichting J.C. van der Meulen zogenaamde kijkavonden- en dagen. Tijdens deze avonden, die in geheel West-Friesland kunnen worden gehouden, kunnen zowel donateurs als niet-donateurs door het oculair van een telescoop een blik op de sterrenhemel werpen . Afhankelijk van wat er die avond te zien is kunnen planeten zoals Mars, Jupiter en Saturnus tot in detail worden bestudeerd. En als het goed helder is laten wij ook zogenaamde deepsky-objecten zien, zoals sterrenhopen, nevels en melkwegstelsels. En wat de bezoekers nog altijd het meest aantrekt is een blik op de kraters, bergen een zeeën van de Maan.

De stichting heeft de beschikking over uitstekende instrumenten, waaronder drie mooie  Newtontelescopen (spiegeltelescopen) van 20 en 30 cm, en twee lenzentelescopen met objectieven van 13 en 15 cm. 

De lenzenkijker van 13 cm is met name geschikt gemaakt voor het waarnemen van de Maan, de planeten en de Zon. Hij kan voor dit laatste worden voorzien van een zogenaamd H-a filter, dat alleen het licht van neutraal waterstof doorlaat. Zo kunnen zonnevlekken en protuberansen worden waargenomen. Maar deze lenzentelescoop en die van 15 cm zijn, door hun loepzuivere beelden, tevens de ideale telescopen voor het bestuderen van de Maan en de planeten.

De grote Newtontelescopen tenslotte zijn het meest geschikt om er sterrenhopen, nevels en melkwegstelsels mee te bekijken. De aanblik van deze ongelooflijk ver weggelegen, imposante en toch ook mysterieuze heelalobjecten vergeet u van uw leven niet meer ! Wij willen hier nog aan toevoegen dat met al deze telescopen ook de Maan en de planeten goed in beeld kunnen worden gebracht.

Zeer vaak worden wij tijdens de kijkavonden bijgestaan door donateurs die hun eigen telescopen en bijbehorende apparatuur meenemen.

Dit wordt door ons zeer gewaardeerd, aangezien het publiek dan veel meer aangeboden krijgt.

Als u een kijkavond bezoekt, en u bent in het bezit bent van een telescoop of een verrekijker, neem deze dan gerust mee. U moet wel eens wachten op uw beurt om door de telescoop te kijken, en met het waarnemen door uw verrekijker of telescoop kunt u die tijd dan overbruggen. Wij kunnen u ook veel handige tips geven over bijvoorbeeld oculairen en filters, dus het loont beslist de moeite om de spullen eens mee te nemen. Wij wensen u veel kijkplezier !!

Deze kijkavonden en kijkdagen zijn voor een ieder gratis toegankelijk. Wij zullen trachten de data en locaties van deze kijkavonden en kijkdagen ruim van te voren bekend te maken. 

Dit houdt echter wel een risico in, namelijk dat dergelijke activiteiten sterk afhankelijk zijn van het weer. Bij regen, zware bewolking en/of harde wind gaat de kijkdag of kijk avond helaas niet door.

Zorgt u daarom dat u deze pagina zeer regelmatig bekijkt, om zodoende goed op de hoogte te zijn van de planning.

Nog niet bekend
 

Gaat het door    of gaat het niet door   ??

We zijn wel aanwezig om over de sterren en de planeten te vertellen, want er wordt helder weer voorspeld. Echter er zullen vanwege de harde wind geen telescopen opgesteld staan.

Klik op F5 om de pagina te verversen

Let op: Wij raden een ieder aan om zich, wat kleding betreft, goed op deze dagen en avonden voor te bereiden. Leest u daarom de TIPS goed door.

Verslagen van enkele Kijkavonden
en Kijkdagen

Verslag van de kijkavond op 25 oktober 2014 in Wognum

Verslag van de kijkavond op 20 februari 2010 in Schellinkhout

Het was alweer lang geleden dat er een kijkavond werd georganiseerd. Wel hadden we de meteoren waarneemnachten voor de Leoniden en de Geminiden (beide zeer succesvol), maar gekeken door de telescopen was er al geruime tijd niet meer. Tijd dus voor een avondje Maan, Mars en deepsky. Vooral Mars leek vooraf een zeer interessant object te worden, aangezien de rode planeet onlangs zijn kleinste afstand tot de Aarde had ingenomen, namelijk op 99 miljoen kilometer. Ideaal voor het waarnemen van details aan het oppervlak, zoals bijvoorbeeld de poolkappen.

De dag voorafgaand aan de kijkavond leek het weer de grote boosdoener te gaan worden. Er was een sneeuwfront voorspeld, dat over Noord-Holland zou trekken en wanneer we de route van dit aankomende front bekeken, was het zeer waarschijnlijk dat Schellinkhout hierdoor getroffen zou worden. Toch, naarmate de dag vorderde, ging het er voor ons steeds beter uitzien. Om 18:30 uur werd na uitgebreid overleg besloten om toch met de apparatuur naar de Jan Luykenschool in Schellinkhout te gaan, want de wolkenvelden zouden worden afgewisseld door brede opklaringen. Achteraf blijkt dit een juiste beslissing geweest te zijn.

We waren om 19:15 uur nog bezig met het opstellen van de telescopen toen de eerste bezoekers zich al aandienden. Zij moesten nog heel even geduld hebben, hetgeen niet makkelijk is, als je een stel kleine kinderen bij je hebt. Maar, om 19:40 uur konden zij de eerste blikken op de Maan werpen, even later gevolgd door Mars. Speciaal voor Mars had Jos Nijland de 130 mm Vixen-telescoop opgesteld. Deze kijker is al lange tijd in het bezit van de Stichting JC van der Meulen en bewijst telkens weer dat een hoge kwaliteit refractor een haarscherp, contrastrijk beeld levert van onze buren in het zonnestelsel. Kort hierna kwam Henk van der Weurf ons waarneemteam versterken; hij had zijn prachtige Polarex-lenzenkijker meegenomen en deze is door zijn openingsverhouding werkelijk ideaal voor het waarnemen van Maan en planeten. Toen Marien Veenstra er ook nog bij kwam hadden we al met al een sterke bezetting.

Het was helaas niet de gehele avond helder (gelukkig wel droog), waardoor Mars het soms even zonder aandacht moest doen. Gelukkig weerkaatst de Maan daarentegen zoveel licht dat deze ondanks een laagje bewolking nog steeds getoond kon worden aan het publiek. En als de bewolking gewoon te dik werd, kon Marien zijn uitgebreide kennis van de astronomie delen met het publiek.

Later trok de hemel eventjes helemaal open, zodat er ook nog aandacht kon worden besteed aan andere objecten in het heelal, zoals de beroemde Orionnevel. Een aantal jaren geleden heeft ondergetekende een 25 cm Newtontelescoop gekocht, waarna hij zich soms afvroeg of dat toch niet een maatje te groot was om mee te slepen. Maar, als je daarmee dan een blik werpt op de Orionnevel ben je direct alle twijfel rond de telescoopkeuze kwijt en is het meeslepen van deze kijker ineens geen enkel probleem meer!

Leuk was ook dat één van de bezoekers zijn eigen telescoop had meegebracht, een 110 mm Newtontelescoop. Hij had daar wat vragen over en dus hielpen wij hem daarbij. Een blik door het oculair leerde dat de kwaliteit van deze telescoop dik in orde was, zodat de man nog jarenlang is gegarandeerd van kijkplezier.

Om 22:00 uur vertrokken de laatste van de circa 40 bezoekers. De spullen werden opgeborgen en konden we naar huis. Een zeer geslaagde en gezellige avond, waarvan we er eigenlijk te weinig hebben. Maar we leven nu eenmaal in Nederland met bijbehorend klimaat, dus de kans dat er een geplande kijkavond niet doorgaat is nu eenmaal groot. Wij richten ons nu op de Nationale Sterrenkijkdagen op 19 en 20 maart aanstaande (zie de aankondiging op de volgende pagina).

Ik wil hierbij Jan Verhofstad en het bestuur van de Jan Luykenschool bedanken voor het organiseren van deze kijkavond en het ter beschikking stellen van het schoolplein.

De foto's bij dit verslag zijn gemaakt door Marien Veenstra

Robin van Nooijen

Verslag van de Nationale sterrenkijkdagen op 3 en 4 april 2009 in Hoorn en Benningbroek

Ook in 2009 heeft de Stichting JC van der Meulen weer meegedaan met de Nationale Sterrenkijkdagen. Ditmaal stonden de telescopen opgesteld in Hoorn en Benningbroek.

Op verzoek van en in samenwerking met Ton Schuckman hebben we de kijkdag op vrijdag 3 april in Hoorn bij het Werenfridus College gehouden. Wij zouden zorgen voor de telescopen en Ton voor activiteiten in de school. Zo gezegd, zo gedaan. Ton en zijn collega's hadden gezorgd voor demonstraties met een heuse kosmische deeltjesdetector, een electriseermachine en een Vandegraafgenerator (altijd een topper in com-binatie met dames met lang haar).
Die vrijdag was het een prachtige dag. De Zon stond ongenadig te branden, maar dat gaf ons de kans om het publiek een aantal fraaie zonnevlammen te laten zien. De enige jaren geleden aangeschafte zonnetelescopen van Coronado hebben hun waarde weer eens bewezen en blijken achteraf een uitstekende aankoop geweest te zijn. Ook de Vixen met het daystar-filter doet het nog prima, al is het afstellen nog wel eens lastig. Jammer alleen dat het ene accupack van de stichting het begaf, en dat na slechts 3 jaar. Henk van de Weurf had gelukkig nog een exemplaar thuis liggen en was hij bereid om die voor 2 dagen aan ons uit te lenen. 's Avonds begaf warempel mijn eigen accupack het ook, en bood die van Henk wederom uitkomst.
Zonnevlekken showen ging helaas niet. Onze leverancier van gratis energie heeft sinds 1913 niet zo'n diep activiteitenminimum gekend, en dat uit zich in een zo goed als totale afwezigheid van zonnevlekken, en dat al maanden lang! De objectieffilters konden dus in de doos blijven liggen. Bovengenoemde situatie kan nog wel eens wat langer blijven duren; sommige wetenschappers voorspellen voor de eerstkomende 6 tot 22 maanden niet veel verbetering wat betreft de aantallen zonnevlekken. Bij mij rijst nu de vraag hoeveel invloed dit op termijn zal hebben op ons klimaat. U kunt er in ieder geval verzekerd van zijn dat astrofysici en klimaatdeskundigen deze situatie met argusogen volgen. Wellicht levert het ons nieuwe inzichten op en een onderwerp voor een lezing! Voor een actueel beeld van de Zon kunt u terecht op http://www.spaceweather.com  Dit beeld wordt elke dag ververst.

De avond verliep net zo goed als de middag. Beter nog eigenlijk dan de middag, want er stond een batterij telescopen opgesteld waar een moderne artilleriedivisie jaloers op zou zijn geweest. Bart van der Waard, Jeffrey Berkhout, Remko Ruiter en Henk van der Weurf hadden zelfs hun eigen telescopen meegenomen. Door deze kijkers, de stichtingstelescopen en de telescoop van het Werenfridus had het publiek dus alle gelegenheid om te smullen van beelden van de Maan, Saturnus en enkele fraaie sterrenhopen. Vanwege alle straat- en woonverlichting was de locatie eigenlijk niet geschikt voor echte deepskywaarnemingen, maar in dit geval maakte dat voor het kijkplezier geen verschil. Over de gehele dag hebben meer dan 100 mensen gebruik gemaakt van de telescopen en dat vind ik een fantastisch resultaat.
 

Verslag van de kijknacht tijdens de Perseïden
2007 in het Dijkgatsbos

In de nacht van 11 op 12 augustus was het behoorlijk helder. Tijdens die nacht was al een flink aantal fraaie meteoren te zien geweest. Eentje was waanzinnig fel en spatte ook nog eens uit elkaar !! Alleen was dat een sporadische meteoor en geen Perseïde. Maar een fenomenaal gezicht was het wel. Dit alles beloofde dus wat voor de volgende nacht, de nacht van het Perseïdenmaximum.

Ditmaal bestond de groep uit Jos Nijland en zijn zoon Niek, Jelle Klijnsma, Piet Vriend, Bob Bakker en Robin van Nooijen. Als u goed naar de foto's kijkt ziet u dat er voor wat betreft de nachtelijke temperaturen geen enkel risico wordt gelopen. Dikke kleding en goede slaapzakken zijn echt een must. En natuurlijk vergeten we hierbij ook de koffie en hete soep niet; zeker als je de hele nacht gaat waarnemen is de soep een aanrader; lekker hartig en het zorgt voor de broodnodige warmte.

En dan de komende verschijningen van de Leoniden en Geminiden: in 2006 hadden de Leoniden, afkomstig van de komeet 55P/ Tempel Tuttle, een kleine uitbarsting (ZHR ~100). In 2007 is ook iets dergelijks mogelijk, maar dit zal een minder hoge ZHR geven dan in 2006. Dit maximum is op 18 november rond 22.30-23.00 UT, niet echt gunstig voor West Europese waarnemers. Het traditionele maximum van deze zeer snelle meteoren, met een ZHR van 15-20, is wel te bewonderen en valt in de nacht van 17-18 november omstreeks 3.00 UT. We hebben dit jaar geen hinder van de maan, want deze gaat voor middennacht onder.

Tijdens de Geminiden is het de bedoeling dat we twee nachten gaan waarnemen. Aangezien het in december 's avonds al lekker vroeg donker is, zal er worden waargenomen van 21:00 uur tot 06:00 uur. Lange nachten dus, maar we houden er wat betreft de proviandering rekening mee. Er zal genoeg hete soep zijn, en het plan is ook om tijdens een van de nachten lekkere worstjes te gaan barbecueën !! Mocht u informatie willen omtrent deze waarneemsessie, neemt u dan contact op met het bestuur.

Robin van Nooijen

Combineren we deze gegevens met een dikwijls bewolkte Nederlandse hemel, dan komt het er in het kort op neer dat een venusovergang in Nederland hoogstwaarschijnlijk maar eens in een mensenleven zichtbaar is. Voor geinteresseerden was het motto dus " nu of nooit ! ".

De stichting JC van der meulen organiseerde speciaal voor deze gebeurtenis een speciale kijkdag in het Streekbos in Bovenkarspel. We troffen het enorm met het weer; het was mooi helder met af en toe een licht sluierwolkje, en het was bovendien lekker warm. Dat sterrenkunde leeft onder de mensen kwam tijdens deze dag duidelijk tot uitdrukking. Circa 275 belangstellenden vonden tussen 07:00 uur en 13:25 uur hun weg naar het Streekbos om daar middels de opgestelde telescopen een blik op de venusovergang te werpen.

We hadden 2 telescopen opgesteld; de speciale 130 mm Vixen refractor met het H-alpha filter, en een 102 mm Vixen refractor voorzien van een Orion objectief-zonnefilter. Door de eerstgenoemde waren aan het begin van de ochtend ook een aantal kleine zonnevlammen (protuberansen) te zien. Echter de Zon hield zich deze dag zeer koest, en van zonne-activiteit was amper sprake. Enkele zeer kleine groepjes zonnevlekken waren met enige moeite wel te zien, maar veel stelde het niet voor.

Wat wij zeer waardeerden was dat een van de bezoekers zijn verrekijker had meegebracht. Deze had hij voorzien van zeer donker glas, en gemonteerd op een speciaal statief. Achter de verrekijker, op de grond, had hij een wit scherm geplaatst zodat alle bezoekers konden kijken naar een projectie van de venusovergang. Het moet worden gezegd dat het kijken naar een projectie van de Zon altijd de veiligste manier is; onze ogen kunnen zo nooit en te nimmer beschadigd raken.

Onder een ongenadig brandende Zon was door beide telescopen de planeet Venus te zien als een haarscherpe zwarte cirkel tegen de magnifieke geel-oranje Zonneschijf als achtergrond. De bezoekers die er voor kozen om meerdere malen tijdens de venusovergang langs te komen, konden mooi zien hoe het zwarte schijfje een keurige lijn volgde van de ene kant van de Zon naar de andere.

Het spektakel, want dat was het toch eigenlijk, duurde van circa 07:20 uur tot circa 13:25 uur. Toen deze unieke sterrenkundige voorstelling afgelopen was, waren we allemaal zeer blij en tevreden dat we het hadden meegemaakt. Tegelijkertijd realiseerden we ons ook dat we het zeer waarschijnlijk de rest van ons leven zullen moeten doen met alleen maar de herinneringen aan deze venusovergang. Zoiets moois nog een keer meemaken zal denkelijk niet weer gebeuren.....

Getuige de leuke en spontane reacties van de mensen, en de vele vragen die zij stelden, kunnen we niets anders concluderen dan dat deze kijkdag een enorm succes is geweest. Wat ons vooral ook in zeer positieve zin opviel is dat er heel veel kinderen kwamen kijken, en allemaal toonden zij serieuze belangstelling.

Wij willen hierbij alle bezoekers van de kijkdag bedanken voor hun komst en de gezeligheid die zij meebrachten.

Veel dank gaat ook uit naar Theo Peerdeman, die het Streekbos voor ons beschikbaar stelde.

Robin van Nooijen, Algemeen Bestuurslid

Zo rond 22:00 uur werden de eerste waarnemingen verricht. Jupiter, Saturnus en Venus waren heldere bakens aan de hemel, en we maakten hier dan ook dankbaar gebruik van. Jupiter was te zien met duidelijk te herkennen wolkenbanden. Bovendien stonden er aan weerskanten van deze enorme gasplaneet 2 maantjes opgesteld; dit verfraaide het beeld aanmerkelijk. Venus was door de telescopen wederom een schitterende sikkel, erg dun nog maar. Toch vergaapten de mensen zich aan deze planeet, aangezien ze verwacht hadden een mooie cirkel te zien, net als bij de andere planeten.
Saturnus imponeerde het meest, natuurlijk door de fantastische aanblik die de ringen boden. Ook Titan was goed te zien, de grootste maan van Saturnus waarop binnen afzienbare tijd een ruimtesonde zal landen. Volgend jaar zal Saturnus een stuk minder goed te zien zijn, dus moesten we het er nu nog even goed van nemen.

Tijdens deze avond zouden we ook op jacht gaan naar een komeet, en wel komeet Neat (C/2001 Q4). Na enkel minuten te hebben gezocht met de verrekijker, vond Peter Goedhart de komeet. Deze bezoeker uit de buitenste regionen van ons zonnestelsel had geen beter positie kunnen uitzoeken voor deze avond; hij bevond zich direct naast de prachtige galactische stercluster Messier 44 in het sterrenbeeld Kreeft. De aanblik van dit geheel was zeer indrukwekkend. Deze komeet is jammer genoeg niet zo helder geworden als men had voorspeld. Maar aangezien het gedrag van een komeet nooit is te voorspellen, keken we hier ook niet gek van op. Toch zal hij de komende tijd nog goed te zien zijn; gebruikt u dan echter wel een verrekijker of een telescoop.

Ongeveer 30 mensen vonden hun weg naar deze kijkavond. Wij willen hen hartelijk bedanken voor hun komst en de gezelligheid die ze meebrachten. Wij bedanken ook Theo Peerdeman voor het beschikbaar stellen van zijn terrein.

Robin van Nooijen
 

Ook bedankt het bestuur speciaal Bob Bakker voor het beschikbaar stellen van de aandrijving van zijn eigen telescoop; die van de stichting was kapot.

Tot slot bedanken wij Theo Peerdeman voor het beschikbaar stellen van het recreatieterrein.

Robin van Nooijen,
Bestuurslid
 

Het bezoekersaantal was gering. Kennelijk was het voor velen te koud. Door het hoge vochtgehalte in de atmosfeer en de lage stand van Venus was deze planeet niet scherp in beeld te krijgen. Saturnus en Jupiter, die zich een stuk hoger aan het firmament bevonden, waren wel goed te zien. Uiteraard hebben we naar de Orionnevel en het Zevengesternte oftewel de Pleiaden gekeken. Overigens zijn de Pleiaden veel beter te zien door een verrekijker. In de telescoop is deze sterrenhoop niet in zijn geheel te vangen.

Ook diverse andere sterrenhopen waren een lust om naar te kijken. Deze tijd van het jaar is een aantal zeer fraaie te zien. De mooiste daarvan is ongetwijfeld M37 in het sterrenbeeld Voerman. Ondanks het branden van een grote bouwlamp was M41, welke zich recht onder en op kleine afstand van de ster Sirius bevindt, toch nog goed waar te nemen. M41 is een grote sterrenhoop ter grootte van de maan.

Opgelet: tijdens de Landelijke Sterrenkijkdagen 2004, te weten eind maart, staan we op het recreatieterrein van het Streekbos in Bovenkarspel. Voor dit weekend zal ik trachten de locaties van zoveel mogelijk sterrenhopen uit mijn hoofd te leren opdat we er dan ook zoveel als mogelijk kunnen bewonderen. Tot dan.

Willem Dekker,
Secretaris en begeleider van de kijkavond.

Beide kijkavonden stonden in het teken van de maan. Op vrijdagavond was het tot een uur of 10 redelijk weer, waardoor de maan goed zichtbaar was. Vele mensen hadden de moeite genomen een blik op het firmament te werpen. Om andere waarnemingen van sterrenhopen e.d. te doen was door het licht van de maan bijna niet mogelijk. Zoals eerder vermeld kwam even na tien uur de bewolking opzetten en binnen 5 minuten zat het potdicht.

Op 9 november was het zeer vochtig. Ondanks deze matige weersomstandigheden hadden toch nog naar schatting zo'n 20 mensen zich gemeld. Aangezien om half elf er geen bezoek meer was en het ondanks de warme kleding steeds kouder en kouder werd, zijn we om half 11 huiswaarts gekeerd. Omstreeks middernacht ging de telefoon. Er meldden zich 2 donateurs van de stichting met de vraag of de maansverduistering bewonderd kon worden door de telescoop. Ik heb deze donateurs uitgenodigd bij mij thuis te komen. In afwachting van hun bezoek heb ik de telescoop opgezet. Het werd verrassend helder aan de hemel. Het vocht waar we eerder veel hinder van ondervonden was verdwenen. Het was maar goed dat ik voor het thuis bewonderen van de verduistering had gekozen. Zo doende konden wij ons regelmatig binnen warmen hetgeen op het terrein van de BBN niet mogelijk was. Ook de koffie tot in de late nachturen was op deze wijze beschikbaar.

Het was een verbazingwekkende mooie verduistering. Naarmate de maan door de schaduw van de aarde werd bedekt werden steeds meer sterren zichtbaar. Zodoende konden we de telescoop op andere bezienswaardige objecten richten. De verduistering is ook heel goed te doen met een verrekijker. Zelf beschik ik over een Vixen 9 x 63 op statief. En ik moet zeggen dat het beeld voortreffelijk was. Overigens gebruik ik voor het kijken naar het Zevengesternte ook liever een verrekijker. De telescoop maakt dat het beeld te klein wordt en door een verrekijker past het gesternte precies in het gezichtsbeeld.

Er is in de buurt van het sterrenbeeld Pijl overigens nog een zeer wonderlijk object welke met een telescoop niet in een beeld is te vangen. Het is het zogenaamde Klerenhangertje. Een aantal sterren ligt op een rechte lijn en daaronder precies in het midden is een aantal sterren in de vorm van een haakje. Vorig jaar heb ik Frans Juurlink, op wiens terrein we ook regelmatig een kijkavond organiseren, eens op het klerenhangertje gewezen. Zijn reactie was:"Dat is mooi, dit had ik nog nooit gezien". En dat terwijl Frans regelmatig de hemel aftuurt. Door mijn Vixen is het beeld werkelijk schitterend. Zo zie je maar dat je voor het kijken naar de sterren niet hoeft te beschikken over een dure telescoop. Ook met een verrekijker op een statief kun je mooie objecten waarnemen. De volgende kijkavond wordt georganiseerd op het recreatieterrein van het Streekbos. Deze avond staat in het teken van Saturnus. Tot dan.

Willem Dekker, Secretaris
 

Tweede verslag van de kijkavond op 8 november 2003.

De weersomstandigheden voor deze vrijdag waren niet zo geweldig. Het was koud, winderig, ietwat vochtig en het KNMI had voorspeld dat er in de loop van de avond bewolking zou verschijnen. Maar, om 19:30 uur was het redelijk helder en we besloten dat de kijkavond door moest gaan.

Daar stonden we dan, om 19:30 uur, voor een gesloten hek. De beheerder was nog niet gearriveerd zodat we het terrein nog niet konden betreden. Dat was lastig, want het opzetten van de telescopen is een secuur werkje waar je rustig de tijd voor moet nemen. Willem Dekker, onze secretaris, zette ondertussen het grote spandoek op, waarop het webadres van de stichting staat vermeld. De stokken van het spandoek werden door Willem met de platte kant van een grote bijl in de grond geslagen. Op dat moment kwamen er al enkele mensen aangereden, en die keken heel vreemd op toen ze in het donker een vent met een bijl zagen lopen. Hun eerste reactie was het intrappen van het gaspedaal, maar toen ze ondergetekende en het zoontje van Willem er bij zagen staan, sloeg de angst om in nieuwsgierigheid, en zetten ze de auto aan de kant.

Eindelijk, rond 20:15 uur, kwam de beheerder dan aangereden en konden we de telescopen opzetten. Op dat moment waren er al zeker 20 mensen gearriveerd, die stonden te trappelen van de kou. Want ondanks de tips op de website en de waarschuwingen voor lage temperaturen waren veel mensen toch te dun gekleed. Maar goed, na een tiental minuten kon het publiek dan toch een blik door de telescopen werpen. De lenzenkijker stond gericht op de Maan, en middels de volginrichting bleef deze eeuwige metgezel de gehele avond in het midden van het beeld staan.

Willem stond zoals altijd bij de 30-cm spiegelkijker, en trakteerde de mensen op de planeet Mars en de dubbele galactische sterrenhoop in Perseus. Vooral dit laatste object maakte op de mensen veel indruk. Zoveel van die kleine speldeprikjes van licht, zo dicht bij elkaar, althans zo lijkt het. Maar dan vertelde Willem dat al die sterren van de dubbele cluster net zo groot of nog groter zijn dan onze eigen Zon, en dat het ondanks onze modernste rakettechnieken zeker 70 jaar, een heel mensenleven, zou kosten om van een ster in dat cluster naar de dichtstbijzijnde andere ster te reizen. Dat zijn getallen waarbij mensen zich iets voor kunnen stellen van de immense afstanden die ons van de sterren scheiden.

De Maan was zoals altijd weer een populair object. Bijna Volle Maan was het, en we moesten een speciaal maanfilter gebruiken om niet geheel verblind te worden door het felle, door de telescoop gebundelde licht. Maar dan openbaarden zich krater Copernicus en de grote Mares, de donkere vlekken op de Maan, en weer waren de mensen diep onder de indruk.

Om 22:15 uur kwam er een einde aan de kijkavond als gevolg van de door de KNMI voorspelde bewolking. We dronken nog een lekker kop koffie om weer op te warmen, en toen was het inpakken geblazen. In totaal hebben zeker 60 mensen de kijkavond bezocht, een groot succes gezien het feit dat de weersomstandigheden zeker niet ideaal waren. Wij willen deze mensen hartelijk bedanken voor hun komst en hun interesse, we vonden het erg gezellig dat zij er waren. Ook willen wij de mensen van de BBN bedanken voor het beschikbaar stellen van hun terrein.

Robin van Nooijen,
Algemeen Bestuurslid
 

Eindelijk waren de weergoden de donateurs van de stichting JC van der Meulen gunstig gezind. Het zou in de loop van de avond opklaren. Het ging dus door. Eerst met de auto naar Gijs de Leeuw en na wat astronomisch geprietpraat door naar het streekbos. Het was voor het eerst dat ik daar aan het waarnemen was.

En wat een avond c.q. nacht! Het was wel erg heiig en de hoge bewolking speelde ons wel parten. Maar dat weerhield zo'n 40 geinteresseerden er niet van om te komen kijken. Deze kijkers hadden hoge verwachtingen van Mars, die aan het begin van de avond met het blote oog slechts met moeite door de bewolking te zien was. De in totaal 5 opgestelde kijkers hadden daar minder last van en de oplichtende zuidpoolkap alsmede enkele oppervlakte-structuren konden tussen de opklaringen door prachtig bewonderd worden.

Hoewel de kijkavond in het bijzonder voor de planeet Mars werd georganiseerd, werden tussen de opklaringen door nog vele andere 'populaire' objecten bekeken. Denk hierbij aan Albireo: de prachtige bijna oranje en blauwgroene dubbelster, de dubbele sterrenhoop in Perseus en natuurlijk onze naaste buur de maan. Deze laatste blijft altijd een dankbaar object om de mensen te laten zien.Dat hebben we dan ook volop gedaan! De ooohhhh's en aaahhhh's waren niet van de lucht. 

De maan maakte het waarnemen van de echte 'deep-sky' helaas onmogelijk door zijn grote helderheid (één dag na volle maan) en het aanwezige vocht in de atmosfeer. Maar hoe verder de avond vorderde, des te meer objecten konden toch nog goed worden waargenomen. De ijle cirrus-bewolking zorgde aan het begin van de avond nog wel voor enkele schitterende optische verschijnselen: twee prachtige bijmanen in de af en toe volledige 22º graden halo om de maan. Dit tot verwondering van de vele kijkers.

Nadat de toeschouwers vertrokken waren (slaap?) en het helemaal rustig was werd er door Gijs, Robin en ondergetekende nog tot diep in de nacht waargenomen. En toen na de Pleiaden de planeet Saturnus zijn opwachting maakte aan de zeer vroege ochtendhemel hebben ook wij het warme bed thuis opgezocht

Gerard de Boer

Tweede verslag van de kijkavond op 12 september 2003.

De speciaal voor Mars geplande kijkavonden op 5 en 6 september 2003 gingen als gevolg van het slechte weer niet door. Normaal gesproken zou er dan pas weer een kijkavond zijn in oktober. Maar omdat Mars dit jaar zo dichtbij ons staat op slechts 55 miljoen kilometer, en deze planeet zoveel mensen tot de verbeelding spreekt, besloten we om een extra kijkavond in te lassen, en wel op vrijdag 12 september. Ook deze keer werd gekozen voor het Streekbos in Bovenkarspel als locatie.

Het KNMI voorspelde een heldere avond, en aldus besloten we om de kijkavond door te laten gaan. Willem Dekker had de drie telescopen van de stichting meegenomen; de 30 cm Newton, de 20 cm Newton en de 13 cm Vixen-lenzenkijker. Gijs de Leeuw en Gerard de Boer, vaste medewerkers bij de kijkavonden van de Stichting JC van der Meulen, waren ook van de partij. Gijs had zijn 20 cm/F5 Newtontelescoop meegenomen, en Gerard zijn 11 cm/ F9 Newtontelescoop. Zo waren er ruim voldoende telescopen aanwezig om het aanwezige publiek te kunnen laten kijken naar Mars en de Maan. Ik had zelf mijn 11 X 80 verrekijker meegenomen, om de mensen die stonden te wachten om door een telescoop te mogen kijken, een blik te gunnen op enkele deepsky-objecten, zoals M-31 en de dubbele stercluster in Perseus.

Helaas, het KNMI zat er naast met zijn voorspelling. De bovenste luchtlagen waren rustig, maar het was bewolkt, en dat beloofde niet veel goeds. Dat bleek ook toen rond half negen de eerste bezoekers kwamen aanwandelen. "Wij willen Mars graag zien" zeiden ze. "Wij ook" antwoordden wij dan. Maar kijken naar Mars zat er nog niet in op dat tijdstip, en dus moesten we die mensen nog even teleurstellen. Gelukkig voor ons kwam om circa half tien de Maan boven de boomtoppen uit. Snel werden de telescopen op dit vertrouwde hemellichaam gericht, en konden de bezoekers kijken naar bergen en kraters op de Maan. Maar ook dit ging niet helemaal van een leien dakje. De Maan was eigenlijk te helder (het was net Volle Maan geweest), en ondanks de enorme hoeveelheid zonlicht dat door de Maan werd teruggekaatst, gooide de bewolking nog aardig roet in het eten. Toch waren de mensen zichtbaar onder de indruk. Sommigen van hen keken voor het eerst door een telescoop naar de Maan, en waren duidelijk verrast door het feit dat de Maan niet rimpelloos is, maar gebergtes en kraters kent, net zoals de Aarde.

Toen het echt donker werd, was Mars met het ongewapende oog nog steeds niet of nauwelijks te zien door de bewolking. Maar telescopen zijn natuurlijk veel krachtiger dan het menselijk oog, en tijdens de spaarzame opklaringen konden de bezoekers heel duidelijk de oplichtende zuidpoolkap bewonderen. Ook waren enkele andere structuren van het Mars-oppervlak bij vlagen erg goed zichtbaar. Al met al hebben de bezoekers van de kijkavond toch nog gekregen waar ze op hadden gerekend.

Hoger aan de hemel was het een stuk helderder, zodat Gijs en Gerard de bezoekers konden trakteren op een blik op Albireo, een prachtige dubbelster in de Zwaan, en op de dubbele sterhoop in Perseus. Daarbij werd de bezoekers ook nog duidelijk uitgelegd wat voor objecten dit waren, en werd er antwoord gegeven op de vele sterrenkundige vragen die er werden gesteld. Het blijkt dus maar weer eens dat veel mensen aardig wat interesse hebben voor sterrenkunde.

Zo tegen elf uur vertrokken de laatste bezoekers. Jammer eigenlijk, want vanaf half twaalf werd het een stuk helderder. Gijs, Gerard en ik hebben later nog tot een uur of drie staan turen naar een flink aantal deepsky-objecten, zoals M-29, M-27 en de wonderschone Pleiaden. De mooiste beloning kwam echter in het verschijnen van Saturnus. De geringde reuzenplaneet staat dit jaar in een fenomenale positie om te worden waargenomen. De ringen zijn geweldig mooi zichtbaar, een lust voor het oog.

Ik vind dat deze kijkavond ondanks de bewolking toch een succes is geworden. Ruim 40 mensen hebben de gok gewaagd en zijn een kijkje gaan nemen in het Streekbos, en ze werden beloond met een flink aantal zeer fraaie beelden.

Hierbij wil ik Gijs de Leeuw en Gerard de Boer bedanken voor hun inzet, het meebrengen van hun telescopen en de gezelligheid. Zij zijn praktisch elke kijkavond aanwezig en hun hulp aan onze organisatie is van grote waarde.

Ook wil ik Theo Peerdeman bedanken voor het beschikbaar stellen van het Streekbos als locatie voor de kijkavond.

Robin van Nooijen,
Algemeen Bestuurslid
 

Wij willen bij deze Frans bedanken voor de goede ontvangst op zijn terrein.

Willem Dekker,
Secretaris

Verslag van de Kijkavond op 4 oktober 2002

Of deze kijkavond in Middenmeer door ging of niet zou erom gaan hangen, want de weersvoorspellingen waren niet zo gunstig. Overdag was het best aangenaam, maar voor de avond werd er toenemende bewolking verwacht. Op het laatste moment was er nog twijfel, aangezien het in Middenmeer helder was, en in Bovenkarspel zwaar bewolkt. Maar goed, om 19:30 werd besloten om de kijkavond toch door te laten gaan. Dit werd ook op de website aangekondigd.

De telescopen werden onder een heldere hemel opgezet op het terrein van Frans Juurlink, maar vanaf circa 20:15 uur trok er een dikke laag bewolking over de Wieringermeer, zoals voorspeld was door het KNMI. Dit heeft er ongetwijfeld toe geleid dat de meeste donateurs thuis zijn gebleven, en de gok om naar de kijkavond toe te gaan niet hebben gewaagd........ Dat bleek later een grote vergissing te zijn geweest.

Ongeveer 14 mensen stonden om 21:10 uur een beetje moedeloos bij de opgestelde telescopen, toen er ineens werd geroepen:"Hee, ik zie een ster". Dit was de heldere, oranje Arcturus. Even later bleek dat Arcturus niet de enige zichtbare ster was, want de bewolking trok bijna helemaal weg, en zeker driekwart van de hemel werd helder. Het enige minpuntje was eigenlijk de grote hoeveelheid vocht hoog in de atmosfeer. Maar het was in ieder geval helder genoeg om vele sterrenhopen, melkwegstelsels en planetaire nevels te kunnen zien.

Het aantal waarnemers steeg die avond tot 20, maar daar bleef het dan ook bij. De mensen die wel gekomen zijn, kregen een onvergetelijke avond voorgeschoteld. Galactische clusters, zoals M-52, en planetaire nevels zoals de Ringnevel in de Lier waren uitstekend te zien. Indrukwekkend was vooral M-31, de grote Andromeda-nevel. Later op de avond liet zelfs Saturnus zich goed zien, dit als de kroon op een uitstekend verlopen kijkavond.

De waarnemers werden bovendien onthaald op een paar spectaculaire meteoren, waaronder 1 zeer heldere vuurbol. Hier leest u het ingestuurde verslag van Gijs de Leeuw, die nog lang is blijven staan met zijn telescoop.

Wij willen hierbij Frans Juurlink geweldig bedanken voor het beschikbaar stellen van zijn prive-terrein, zodat we een mooie kijkavond hebben kunnen organiseren.

Er is een aantal dingen waaraan u dient te denken wanneer u de sterrenhemel wilt gaan observeren. Dit voorkomt al snel een hoop frustratie en teleurstelling.

De observatieplaats bijvoorbeeld welke u kiest moet met een kritisch oog bekeken worden. Wanneer u zelf eens een avondje naar de sterrenhemel gaat kijken, zal u bemerken dat het zeker een kwartier duurt eer uw ogen helemaal aan het duister gewend zijn. Het zou dus erg jammer zijn als u dat goede nachtzicht kwijt zou raken door het kijken naar een lichtbron. Zorg er daarom voor dat u ver uit de buurt bent van straatlantaarns. En als u tijdens het waarnemen een boekje of een sterrenkaart wilt raadplegen, gebruikt u dan een kleine, zwakke zaklamp met rood papier over het lampje. Rood licht verziekt uw nachtzicht niet, en toch kunt u de kaart nog goed lezen.

Hier volgen enkele voorzorgsmaatregelen:
" Schakel zoveel mogelijk licht uit op de plek waar u gaat waarnemen.
" Zorg ervoor dat de lamp die u gaat gebruiken om een boekje of een sterrenkaartje te raadplegen voorzien is van donkerrood licht. Dit kan u bereiken door bijvoorbeeld een donkerrood lampje te kopen, of donkerrode folie voor een gewone zaklamp te spannen of door er verf of nagellak op te smeren.
" Probeer het zo te regelen dat u niet telkens recht in een straatlantaarn kijkt als u even opkijkt van uw oculair.
" Ga niet te dicht bij de openbare weg of parkeerplaats staan; autolichten kunnen uw nachtzicht moeiteloos verzieken.
" O ja, en ook het display van uw GSM / PDA kan de pret aardig bederven wanneer u wordt gebeld.
" En wanneer u een laptop wilt gebruiken tijdens een waarneemsessie, bijvoorbeeld om een digitale sterrenatlas te raadplegen, is er ook iets handigs te verkrijgen dat het verlies van nachtzicht tegengaat; een speciaal, donkerrood kunststof scherm dat u voor het display plaatst.


Ten tweede de ondergrond zelf. Steenpaden en zandvlaktes verzamelen de gehele dag de zonnewarmte, en stralen die warmte 's nachts gelijkmatig weer weg. Hierdoor ontstaat er tijdens een groot deel van de nacht enige turbulentie aan de grond, dat de "seeing" van de locatie kan beïnvloeden. Waarnemen vanaf een grasvlakte verdient de voorkeur, maar die keuze hebben we helaas niet altijd. Al met al blijft de lichtvervuiling de grootste bron van hinder voor de amateurastronoom.

Nu gaan we het hebben over het eigen comfort. U zal er versteld van staan hoe koud u het kan krijgen zo 's nachts. Zelfs in de zomer kan het tijdens de nachtelijke uren met gemak afkoelen tot een graag of negen. Kijken door een telescoop kan een erg mooie ervaring zijn, maar er is helemaal niks aan wanneer u staat te verkleumen. Dan bent u het heel snel zat en wilt u nog maar 1 ding, en dat is naar huis gaan. Om dit nu te voorkomen hebben wij enkele aandachtspuntjes voor u op een rij gezet.

Het is lang geen gek idee om zogenaamde "moonboots" aan te trekken, of anders hele ruime schoenen met een dikke zool. In combinatie met dikke sokken is dit een goede remedie tegen de kou, want vaak begint de ellende met koude voeten. Vergeet niet: u staat al gauw een paar uur stil. Handschoenen zijn hier ook zeker van nut. Verder is een trui met daaroverheen een winterjas onontbeerlijk. Een pyjamabroek onder de gewone broek is lekker warm.

Ach, en als u het na een uur gestaan te hebben eventjes zat bent en wilt zitten, is een klapstoeltje erg handig. Neemt u ook een schuimrubber matje mee voor als u langere tijd op dezelfde plaats staat. Dit matje legt u dan op de grond en u zet daar dan uw voeten op. Het matje vormt een prima isolatielaag tegen de koude ondergrond!

U krijgt van ons nog een tip, en dat is er eentje voor de inwendige mens. Neem lekkere warme drank mee, zoals koffie of chocolademelk in een thermosfles (schitterende uitvinding trouwens), en ook iets te eten (warme soep). U kunt dan altijd even een aangename pauze houden. Drink echter geen hete dranken vlak voordat u naar buiten gaat. Dat helpt niets, en kan zelfs averechts werken en er voor zorgen dat u het sneller koud krijgt.

Tot slot nog 1 ding: indien u in het bezit bent van een verrekijker, neem deze dan gerust mee naar een kijkavond. U moet wel eens wachten op uw beurt om door de telescoop te kijken, en met het waarnemen door uw verrekijker kunt u die tijd dan overbruggen.

Wij hopen dat u door bovenstaande tips op een aangename wijze kan genieten van het sterren kijken. Heeft u desondanks nog vragen, neemt u dan gerust contact op met het bestuur. Veel kijkplezier !!
 

Optische Apparatuur

De stichting beschikt over een aantal uitstekende instrumenten, waaronder twee mooie zelfgebouwde Newtontelescopen (spiegeltelescopen) van 20 f/6 en 30 f/6 cm, en een 13-cm refractor, een lenzentelescoop. Ook zijn er nu 2 extra beschikbaar.

De lenzenkijker, een 130 mm f/8 Vixen Atlux, is met name geschikt gemaakt voor het waarnemen van de Zon. Hij kan worden voorzien van een zogenaamd H-a filter, dat alleen het licht van neutraal waterstof doorlaat. Zo kunnen zonnevlekken en protuberansen worden waargenomen. Voor het zeer nauwkeurig kunnen volgen van de Zon hebben wij de beschikking over een Losmandy G-11 montering.

De grote Newtontelescopen tenslotte zijn het meest geschikt om er sterrenhopen, nevels en melkwegstelsels mee te bekijken. De aanblik van deze ongelooflijk ver weggelegen, imposante en toch ook mysterieuze heelalobjecten vergeet u van uw leven niet meer !

Wij willen hier nog aan toevoegen dat met al deze telescopen ook de Maan en de planeten kristalhelder in beeld kunnen worden gebracht.

De oculairen die wij tijdens de kijkavonden gebruiken zijn van het type plossl. Deze oculairs, 2 sets Highlight Plossls van Orion en een 40 mm plossl van Celestron, zijn allrounders en presteren erg goed in zowel de lenzenkijker als de newtontelescopen.

Plossls zijn eenvoudig van ontwerp en hebben slechts 4 lenzen. Er wordt bij dit type oculair lang niet zoveel licht geabsorbeerd als bij de uit 6 tot 8 lenzen bestaande peperdure wide-field oculairs. Bovendien is het beeld in deze plossls haarscherp en zeer contrastrijk. Prima geschikt dus voor zowel planeten als deepsky objecten.

Wij beschikken voor de lenzenkijker ook nog over een 2" zenitspiegel van Orion, met natuurlijk een verloop naar 1,25" voor de plossls.

Voor het waarnemen van de Zon heeft de Vixen de beschikking over een H-a  filter, de overige telescopen kunnen worden voorzien van een filter gemaakt van Solar Screen. Dit laatste is betrekkelijk goedkoop in aanschaf en levert een haarscherp, zij het wel blauw, beeld.

Sinds het voorjaar van 2006 heeft de stichting JC van der Meulen de beschikking over 2 nieuwe telescopen die speciaal gemaakt zijn voor het waarnemen van de Zon.

Deze telescopen zijn van het merk Coronado, en zijn exclusief gemaakt voor het waarnemen in H-a. De een is een zogenaamde Personal Solar Telescope (PST), de ander is een Solar Max Telscope. Beide hebben een objectief van 40 mm en dat is ruim voldoende om een haarscherp beeld te krijgen van zonnevlammen en andere verschijnselen aan het oppervlak van de Zon.

De Solar Max Telscope is bovendien uitgerust met een Binoviewer van William Optics, zodat u met beide ogen tegelijk naar de Zon kan kijken. Deze manier van kijken geeft een bijzondere ervaring. Het geheel staat gemonteerd op een HEQ-5 van het merk Skywatcher.

Indien u informatie wenst omtrent telescopen, oculairs, filters en andere apparatuur welke u als amateur-sterrenkundige zou kunnen gebruiken, kunt u contact opnemen met het bestuur.

Er zijn op internet vele testrapporten te vinden over telescopen en dergelijke. Kijkt u bijvoorbeeld eens bij Cloudy Nights en Scope Reviews, dit zijn twee gezaghebbende websites.